Lệnh G96 trong tiện CNC: Ý nghĩa, cấu trúc, ứng dụng

Lệnh G96 trong tiện CNC là một trong những lệnh quan trọng trong gia công tiện giúp thiết lập tốc độ cắt phù hợp, nâng cao chất lượng bề mặt, kéo dài tuổi thọ dao, và tối ưu thời gian gia công.

Nếu bạn đang tìm hiểu về lệnh G96 này, đừng bỏ qua bài viết chi tiết ngay sau đây nhé!

1. Tổng quan lệnh G96 trong máy tiện CNC

Để hiểu lệnh G96 trước khi lập trình vận hành, cùng tìm hiểu định nghĩa, cấu trúc lệnh, nguyên lý hoạt động, ví dụ minh họa và ứng dụng ngay sau đây nhé!

1.1. Định nghĩa lệnh G96 trong tiện CNC

Lệnh G96 yêu cầu máy tiện CNC điều chỉnh tốc độ trục chính sao cho tốc độ cắt tại bề mặt phôi luôn không đổi, bất kể đường kính gia công là lớn hay nhỏ.

1.2. Cấu trục lệnh G96

G96 Sxxx

• G96: Kích hoạt chế độ tốc độ cắt không đổi.
• Sxxx: Thiết lập tốc độ bề mặt cắt (m/min hoặc SFM) – tùy cấu hình máy (hệ mét hay hệ inch).

*** Lưu ý:

• Một số máy tiện cần bổ sung lệnh G97 để huỷ chế độ CSS, chuyển về RPM cố định.
• Lệnh G96 trong tiện CNC có thể đi kèm lệnh M03/M04 (chiều quay trục chính), G99/G98 (lượng tiến dao/vòng hay trên phút).

1.3. Nguyên lý hoạt động

• Khi phôi quay, vận tốc bề mặt = (π × Đường kính × RPM) / 1000 (hệ mét).
• G96 điều chỉnh RPM = (1000 × Tốc độ cắt) / (π × Đường kính).
• Đường kính thay đổi do dao tiện, máy “theo dõi” toạ độ X (bán kính) và tính RPM tương ứng.

1.4. Ví dụ minh họa (hệ mét)

N10 G96 S200 M03

N20 G01 X… Z… F0.2

>>> Trục chính sẽ điều chỉnh RPM để duy trì tốc độ cắt bề mặt ~200 m/min, tùy theo đường kính tức thời của phôi.

1.5. Ứng dụng của lệnh G96

• Tiện trục bậc, tiện côn, tiện biên dạng ngoài: Đường kính biến đổi liên tục, G96 giúp đảm bảo tốc độ cắt lý tưởng.
• Tiện mặt đầu: Khi dao dần cắt về tâm (đường kính giảm), RPM tăng, cải thiện độ nhẵn.
• Gia công vật liệu khó cắt: Chọn tốc độ cắt tối ưu, hạn chế rung và cháy dao.

Xem thêm: Lệnh G50 trong tiện CNC là gì?

2. Ưu điểm của lệnh G96 trong tiện CNC

• Giúp không cần người vận hành tính lại RPM bằng tay mỗi khi cắt đường kính khác.
• Chất lượng bề mặt đều: Tốc độ cắt luôn giữ ổn định, dao cắt mượt, tránh hiện tượng xước, rung hay cháy bề mặt.
• Kéo dài tuổi thọ dao: Vận hành ở tốc độ cắt tối ưu (theo khuyến cáo vật liệu – loại dao), hạn chế mòn dao do tốc độ quá thấp hoặc quá cao.
• Tiết kiệm thời gian cài đặt: Máy tự tính RPM theo đường kính thực, người lập trình chỉ cần đặt tốc độ cắt mong muốn (S).
• Gia công an toàn và hiệu quả: Tránh quá tải cho dao ở đường kính lớn; đồng thời không phí thời gian nếu đường kính nhỏ mà RPM vẫn thấp.

Tham khảo: Tổng hợp ý nghĩa mã lệnh G-Code tiện CNC chi tiết

3. Một số hướng dẫn khi sử dụng G96

Sau đây là một vài hướng dẫn sử dụng lệnh G96 trong tiện CNC trong quá trình vận hành máy tiện CNC. Mời bạn theo dõi.

STT	Hướng dẫn	Nội dung chi tiết
1	Đặt lệnh giới hạn RPM (thường dùng G50)	Trước khi kích hoạt G96, cần khai báo G50 Sxxx để đặt giới hạn vòng quay trục chính tối đa, ngăn máy vượt quá ngưỡng an toàn. Ví dụ: G50 S3000 ⇒ RPM không vượt 3000.
2	Chuyển sang G97 khi cần	Khi tiện ren, cắt rãnh hay đoạn mà đường kính thay đổi quá đột ngột, nên huỷ G96 (G97) để cố định RPM. Tránh rung lắc, đảm bảo đồng bộ bước ren hoặc cắt rãnh chính xác.
3	Quan sát đường kính lớn nhất/nhỏ nhất	Xác định đường kính phôi ban đầu (lớn nhất) và đường kính nhỏ nhất sau tiện. Nếu d ≈ nhỏ, máy sẽ tự tăng RPM rất cao ⇒ kiểm soát bằng G50 để không quá tải trục chính.
4	Cài đặt tốc độ cắt hợp lý (Sxxx)	Sxxx trong lệnh G96 trong tiện CNC là giá trị tốc độ cắt (m/min hoặc SFM). Chọn theo khuyến cáo vật liệu/phôi/dao, tránh quá thấp (dao mòn nhiều) hoặc quá cao (dễ cháy dao).
5	Không dùng G96 cho ren, cắt đứt cục bộ	Đối với tiện ren, tốc độ cắt thay đổi liên tục sẽ phức tạp cho việc đồng bộ bước ren. Cắt rãnh cục bộ tốc độ biến thiên nhanh, dễ rung; G97 cố định RPM phù hợp hơn.
6	Kiểm soát rung động	G96 khiến RPM nhảy liên tục khi đường kính thay đổi. Nếu dao/phôi rung, giảm tốc độ cắt (S) hoặc tăng lượng ăn dao nhỏ để máy chạy êm hơn. Kiểm tra gá kẹp phôi chặt chẽ.
7	Kết hợp lệnh M03/M04	Khi bật lệnh G96 trong tiện CNC, vẫn dùng M03/M04 (quay thuận/ngược) theo yêu cầu. Đảm bảo chiều quay tương thích mâm cặp, dao tiện, an toàn cho người vận hành.

Gợi ý: Ý nghĩa các mã lệnh M trong máy tiện CNC

4. So sánh lệnh G96 và lệnh G97 trong tiện CNC

Tiêu chí	Lệnh G96	Lệnh G97
Mục đích	Duy trì tốc độ cắt (m/phút, SFM) không đổi, điều chỉnh RPM theo đường kính phôi.	Giữ RPM cố định (Sxxx), không đổi dù đường kính phôi lớn hay nhỏ.
Nguyên lý hoạt động	Tự động tính toán RPM = (1000 × Tốc độ cắt) / (π × Đường kính). Khi đường kính giảm, RPM tăng (và ngược lại) để giữ bề mặt cắt ổn định.	RPM đặt trực tiếp (ví dụ: S1000). Không đổi khi đường kính thay đổi, tốc độ cắt bề mặt (CSS) biến thiên theo đường kính.
Ưu điểm	Bề mặt gia công đồng nhất, giảm rung, tránh cháy dao. Sử dụng tối ưu lực cắt ở nhiều đường kính. Cải thiện tuổi thọ dao.	Cách lập trình đơn giản, người vận hành dễ theo dõi. Không cần tính toán quan hệ đường kính – vòng/phút phức tạp.
Hạn chế	RPM có thể tăng quá cao ở đường kính rất nhỏ ⇒ Cần lệnh giới hạn (G50 Smax). Lệnh G96 trong tiện CNC thay đổi tốc độ liên tục, dễ rung nếu đường kính dao động nhanh.	Tốc độ cắt không còn tối ưu khi đường kính phôi thay đổi (lớn/nhỏ). Chất lượng bề mặt, tuổi thọ dao có thể giảm nếu đặt RPM không phù hợp.
Ứng dụng	Tiện trục bậc, tiện côn, tiện mặt đầu (đường kính thay đổi). Gia công yêu cầu bề mặt đẹp, chính xác cao.	Dùng khi cần RPM cố định, như tiện ren, cắt rãnh cục bộ hoặc phôi có đường kính ít thay đổi. Công việc không đòi hỏi chính xác cao ở nhiều đường kính khác nhau.
Lưu ý	Phải đặt lệnh G50 (giới hạn RPM) để đảm bảo an toàn cho máy/trục chính. Khi gia công ren hoặc cắt rãnh, thường chuyển về G97 (cố định RPM).	Người lập trình phải chọn RPM phù hợp với vật liệu, đường kính phôi, bước tiến… Nếu đường kính thay đổi nhiều, chất lượng bề mặt không tối ưu.

Với bài viết của DN Solutions chia sẻ về lệnh G96 trong tiện CNC trên đây, chúc bạn hiểu rõ về câu lệnh này và sử dụng thành công. Hẹn gặp lại trong những bài chia sẻ tiếp theo