Dao tiện lỗ là một loại dao cụ quan trọng trong gia công cơ khí. Nếu bạn đang tìm hiểu về loại dao này, đừng bỏ qua bài viết ngay sau đây nhé!
1. Dao tiện lỗ là gì?
Dao tiện lỗ là loại dao cụ được sử dụng để tiện các bề mặt bên trong của chi tiết có lỗ (hay còn gọi là tiện lỗ).
Loại dao này thường được sử dụng trên máy tiện CNC và máy tiện vạn năng, giúp tạo ra các chi tiết có độ chính xác cao, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật khắt khe trong ngành cơ khí chính xác.
Trong gia công cơ khí chính xác, dao tiện lỗ đóng vai trò quan trọng trong nhiều ứng dụng, bao gồm:
- Gia công lỗ có độ chính xác cao: Đảm bảo kích thước đường kính lỗ đạt chuẩn theo yêu cầu thiết kế.
- Tạo ren trong: Cắt ren bên trong lỗ giúp lắp ghép các chi tiết với bu lông hoặc trục ren.
- Gia công rãnh bên trong: Dùng để cắt các rãnh then, rãnh chống xoay, rãnh lắp phớt dầu.
- Làm nhẵn bề mặt lỗ: Cải thiện chất lượng bề mặt trong, giúp giảm ma sát khi lắp ráp.
- Tiện tinh và tiện phá: Dùng để loại bỏ lớp vật liệu thừa bên trong chi tiết hoặc tạo biên dạng đặc biệt.
2. Cấu tạo của dao tiện lỗ
Dao tiện lỗ gắn mảnh gồm 2 bộ phận chính là cán dao và mảnh dao.
2.1. Cán Dao (Shank)
- Cán dao tiện lỗ thường có hình trụ tròn với thiết kế vát phẳng đối xứng để dễ dàng kẹp chặt vào giá đỡ dao khi gia công.
- Đầu cán dao được thiết kế phẳng, giúp gắn mảnh dao một cách chính xác và ổn định.
- Mỗi cán dao chỉ sử dụng được với một loại mảnh dao duy nhất, đảm bảo độ cứng vững và tối ưu hiệu suất cắt gọt.
2.2. Mảnh Dao (Insert)
- Mảnh dao được chế tạo từ hợp kim cứng hoặc carbide, có khả năng chịu nhiệt và mài mòn cao.
- Phân loại theo hình dáng và hình chiếu cạnh, với các góc cạnh khác nhau để phù hợp với từng loại nguyên công tiện lỗ.
- Tùy theo yêu cầu gia công (tiện phá, tiện tinh, tạo rãnh, tiện ren, vát mép), người vận hành sẽ lựa chọn loại mảnh dao phù hợp nhằm đạt chất lượng bề mặt và độ chính xác cao nhất.
Xem thêm: Các góc độ của dao tiện
3. Phân loại dao tiện lỗ
Tùy vào tiêu chí phân loại, dao tiện lỗ được phân thành những loại khác nhau:
3.1. Theo cán dao tiện lỗ
Cán dao tiện lỗ được thiết kế đa dạng để phù hợp với từng điều kiện gia công và vật liệu khác nhau. Dưới đây là các loại cán dao phổ biến:
Cán Dao Loại A
- Chất liệu: Thép cứng
- Đặc điểm: Có lỗ nước nguội giúp làm mát dao và chi tiết gia công, giảm mài mòn và tăng tuổi thọ dụng cụ.
- Ứng dụng: Phù hợp với gia công tốc độ cao, đặc biệt trong các nguyên công yêu cầu làm mát liên tục để hạn chế nhiệt độ sinh ra khi cắt gọt.
Cán Dao Loại C
- Chất liệu: Thân cán bằng carbide, đầu cán bằng thép
- Đặc điểm: Kết hợp độ cứng cao của carbide và độ dẻo dai của thép, giúp dao chịu lực tốt hơn, giảm rung động khi gia công.
- Ứng dụng: Phù hợp với tiện tinh, gia công vật liệu có độ cứng cao, yêu cầu độ chính xác bề mặt cao.
Cán Dao Loại S
- Chất liệu: Thép đặc
- Đặc điểm: Không có lỗ nước nguội, giúp dao có kết cấu đơn giản và cứng vững hơn.
- Ứng dụng: Sử dụng trong gia công thông thường, phù hợp với tiện thô và tiện lỗ có đường kính lớn.
Cán Dao Loại H
- Chất liệu: Thép hợp kim
- Đặc điểm: Không có lỗ nước nguội, có độ bền cao, chịu lực tốt.
- Ứng dụng: Được sử dụng rộng rãi trong gia công cơ khí thông thường, phù hợp với điều kiện làm việc không yêu cầu làm mát bằng dung dịch.
Cán Dao Loại H-O
- Chất liệu: Thép hợp kim cứng
- Đặc điểm: Có lỗ nước nguội, giúp làm mát tốt hơn, tăng độ bền của dao và chất lượng bề mặt gia công.
- Ứng dụng: Phù hợp với gia công tốc độ cao, gia công liên tục hoặc các nguyên công đòi hỏi giảm nhiệt tối đa để tránh biến dạng chi tiết.
Có thể thấy:
- Nếu gia công tốc độ cao, liên tục > Chọn Loại A hoặc H-O để đảm bảo hệ thống làm mát tốt.
- Nếu cần dao cứng vững, ít rung động > Loại C (cán carbide) sẽ là lựa chọn phù hợp.
- Nếu tiện lỗ trong điều kiện thông thường, không yêu cầu làm mát > Loại S hoặc H là phương án kinh tế hơn.
Việc lựa chọn cán dao đúng loại không chỉ giúp nâng cao hiệu suất gia công, mà còn đảm bảo tuổi thọ dao cụ, hạn chế hư hỏng máy móc và giảm thiểu sai số gia công.
3.2. Phân loại dao tiện lỗ theo chức năng
- Dao tiện lỗ thô: Dùng để tiện phá, mở rộng đường kính lỗ với tốc độ cao.
- Dao tiện lỗ tinh: Dùng để hoàn thiện bề mặt lỗ với độ nhẵn cao, đảm bảo kích thước chính xác.
- Dao tiện ren trong: Sử dụng để tạo ren bên trong lỗ, giúp lắp ghép các chi tiết có bu lông hoặc ốc vít.
- Dao tiện rãnh trong: Dùng để gia công các rãnh trên thành lỗ, phục vụ cho việc lắp ghép hoặc tạo hình đặc biệt.
Tham khảo: Dao phay bo góc
3.3. Theo cấu tạo
- Dao tiện lỗ liền cán (dao tiện định hình): Dao có cấu trúc nguyên khối, không thể thay thế lưỡi cắt.
- Dao tiện lỗ gắn mảnh (Insert): Có thể thay thế lưỡi cắt, giúp tiết kiệm chi phí và linh hoạt khi gia công nhiều loại vật liệu. Đây là loại dao phổ biến trên thị trường.
4. Ứng dụng của dao tiện lỗ
Dao tiện lỗ được ứng dụng rộng rãi trong ngành cơ khí chế tạo, sản xuất linh kiện, đặc biệt là trong các lĩnh vực yêu cầu độ chính xác cao như:
- Chế tạo chi tiết máy: Gia công lỗ trục, bạc đạn, bạc lót, rãnh then,…
- Công nghiệp ô tô và hàng không: Sản xuất linh kiện động cơ, hộp số, trục khuỷu, piston,…
- Gia công khuôn mẫu: Dùng để tạo lỗ lắp ghép chính xác trong khuôn đúc, khuôn ép nhựa,…
- Công nghiệp sản xuất linh kiện điện tử: Gia công các chi tiết có đường kính nhỏ và độ chính xác cao.
Xem thêm: Tổng quan về dao bào cơ khí
5. Cách chọn dao tiện lỗ phù hợp
Khi chọn dao tiện lỗ, cần xem xét các yếu tố quan trọng sau:
- Vật liệu gia công: Nếu tiện thép mềm có thể dùng dao thép gió, còn vật liệu cứng như inox, thép đã tôi cần dùng dao hợp kim cứng.
- Kích thước lỗ: Dao phải có đường kính phù hợp với kích thước lỗ cần gia công.
- Yêu cầu về độ nhám bề mặt: Nếu cần bề mặt mịn, nên chọn dao có góc cắt phù hợp và sử dụng tốc độ cắt hợp lý.
- Loại máy tiện: Dao phải tương thích với máy tiện CNC hoặc máy tiện cơ đang sử dụng.
6. Cách sử dụng dao tiện lỗ hiệu quả
Để gia công đạt hiệu suất cao và tăng tuổi thọ dao cụ, cần lưu ý:
Gá đặt dao đúng cách:
- Đảm bảo dao được lắp chắc chắn, không bị rung lắc khi làm việc.
- Điều chỉnh tâm dao đúng vị trí để tránh lệch đường kính lỗ.
Điều chỉnh thông số cắt hợp lý:
- Tốc độ cắt (Cutting Speed): Phù hợp với vật liệu và loại dao.
- Lượng chạy dao (Feed Rate): Không nên quá lớn để tránh gãy dao.
- Chiều sâu cắt (Depth of Cut): Nên chia thành nhiều lần tiện để đảm bảo độ chính xác.
Sử dụng dung dịch làm mát:
- Dùng dầu cắt gọt hoặc dung dịch làm mát để giảm nhiệt độ, tăng tuổi thọ dao và cải thiện chất lượng bề mặt lỗ.
Kiểm tra dao tiện lỗ thường xuyên:
- Quan sát tình trạng dao, nếu thấy bị mòn hoặc nứt cần thay thế hoặc mài lại.
- Đảm bảo dao luôn sắc bén để tránh tạo bề mặt lỗ kém chất lượng.
Dao tiện lỗ là công cụ không thể thiếu trong gia công cơ khí chính xác, giúp tạo ra các lỗ tròn đạt độ chính xác cao và bề mặt nhẵn mịn.
Với bài viết DN Solutions gửi đến trên đây, chúc bạn chọn được dao tiện lỗ phù hợp giúp nâng cao năng suất làm việc, giảm chi phí và kéo dài tuổi thọ dụng cụ.
