Trong gia công cơ khí chính xác, dao tiện rãnh đóng vai trò quyết định giúp gia công đạt hiệu suất cao và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Nếu bạn đang tìm hiểu về loại dao cụ này, đừng bỏ qua bài viết ngay sau đây nhé!
1. Dao tiện rãnh là gì?
Dao tiện rãnh là một loại dao chuyên dụng trong tiện CNC, được thiết kế để tạo các rãnh trên bề mặt trụ hoặc mặt đầu của chi tiết gia công. Các rãnh này có thể là rãnh đơn giản hoặc rãnh có hình dạng phức tạp tùy thuộc vào yêu cầu kỹ thuật.
Ngoài việc cắt rãnh, dao tiện rãnh còn có thể được sử dụng để tiện đứt (cắt đứt phôi ra khỏi chi tiết), tiện rãnh thoát dao, hoặc tạo rãnh chống mòn trong các chi tiết cơ khí.
2. Cấu tạo của dao tiện rãnh
Cấu tạo của dao tiện rãnh bao gồm hai phần chính:
2.1. Cán dao (Tool Holder)
- Là phần thân dao giúp cố định dao vào hệ thống gá kẹp trên máy tiện CNC.
- Cán dao thường được làm từ thép hợp kim cứng, giúp đảm bảo độ bền và khả năng chịu lực cao.
- Một số loại cán dao có lỗ nước làm mát để giảm nhiệt độ trong quá trình cắt.
2.2. Mảnh dao (Insert)
- Mảnh dao là bộ phận trực tiếp tham gia vào quá trình cắt gọt vật liệu.
- Được làm từ hợp kim cứng Carbide (Tungsten Carbide), đảm bảo khả năng chịu nhiệt và mài mòn tốt.
- Có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau, tùy thuộc vào yêu cầu gia công.
- Thường được phủ các lớp vật liệu như TiN, TiCN, TiAlN để tăng độ bền và giảm ma sát.
3. Phân loại dao tiện rãnh
Dựa vào vị trí và mục đích gia công, dao tiện rãnh được chia thành các loại chính sau:
3.1. Theo vị trí gia công
Dao tiện rãnh ngoài và cắt đứt
- Dùng để tạo rãnh trên bề mặt ngoài của chi tiết, thường gặp trong tiện trục, ống hoặc chi tiết hình trụ.
- Có thể cắt rãnh thẳng hoặc rãnh nghiêng, phụ thuộc vào thiết kế dao.
- Phổ biến trong gia công rãnh chữ O (O-ring), rãnh lắp vòng bi, rãnh thoát dao,…
Dao tiện rãnh trong (Dao tiện lỗ)
- Dùng để cắt rãnh bên trong lỗ của chi tiết.
- Dao có thiết kế nhỏ gọn, thân dài để có thể tiếp cận bên trong lỗ mà vẫn đảm bảo độ cứng vững.
- Được ứng dụng trong gia công rãnh lắp phớt, rãnh ren, rãnh định vị bên trong lỗ,…
Dao tiện rãnh mặt đầu
- Được sử dụng để tạo rãnh trên mặt đầu của chi tiết.
- Loại dao này có góc nghiêng đặc biệt để có thể gia công rãnh mà không làm hỏng bề mặt xung quanh.
- Thường gặp trong gia công mặt bích, rãnh chốt khóa, rãnh lắp đệm,…
3.2. Theo kiểu lưỡi cắt
Dao tiện rãnh nguyên khối
- Lưỡi dao và cán dao được chế tạo liền khối.
- Độ cứng cao, ít bị biến dạng khi cắt nhưng khó thay thế khi mòn.
- Phù hợp với tiện rãnh nhỏ hoặc yêu cầu độ chính xác cao.
Dao tiện rãnh gắn mảnh hợp kim
- Sử dụng mảnh dao (Insert) có thể thay thế khi mòn.
- Cán dao có thể sử dụng lâu dài, chỉ cần thay thế lưỡi cắt.
- Được sử dụng phổ biến trong sản xuất hàng loạt, giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất.
Dao tiện rãnh có phủ lớp chống mòn
- Lưỡi dao được phủ TiN, TiAlN, TiCN… để tăng độ bền, giảm ma sát và nâng cao tuổi thọ dao.
- Phù hợp với gia công tốc độ cao và vật liệu cứng.
- Giúp giảm nhiệt độ cắt, kéo dài tuổi thọ dao và nâng cao độ bóng bề mặt sản phẩm
Xem thêm: Dao bào cơ khí
3.3. Phân loại dao tiện rãnh theo chiều cắt
Dao tiện rãnh hướng thẳng
- Có lưỡi cắt thẳng, thường dùng để tiện rãnh thông thường.
- Phù hợp với tiện rãnh tròn, rãnh O-ring, rãnh định vị.
Dao tiện rãnh hướng nghiêng
- Dao có góc nghiêng để tiện rãnh vát, rãnh bậc, rãnh nghiêng.
- Giúp tạo hình rãnh phức tạp và giảm lực cắt khi gia công.
3.4. Phân loại theo hình dạng rãnh cắt
Dao tiện rãnh hình chữ nhật
- Tạo rãnh có tiết diện chữ nhật, phù hợp với gia công rãnh lắp gioăng, rãnh lắp vòng bi, rãnh thoát phoi.
Dao tiện rãnh hình chữ V
- Dùng để tạo rãnh hình chữ V, giúp tăng độ bám giữa các chi tiết ghép nối.
- Ứng dụng trong gia công rãnh ren, rãnh hàn, rãnh trang trí.
Dao tiện rãnh bán nguyệt
- Dùng để tạo rãnh bán nguyệt trên bề mặt chi tiết.
- Thường gặp trong sản xuất rãnh trang trí, rãnh bi trượt, rãnh dẫn hướng.
4. Ứng dụng của dao tiện rãnh
Dao tiện rãnh có nhiều ứng dụng trong sản xuất cơ khí, bao gồm:
- Gia công rãnh O-ring: Để lắp vòng đệm chống rò rỉ.
- Tạo rãnh thoát dao: Giúp dao thoát khỏi chi tiết sau khi cắt.
- Gia công rãnh trên trục truyền động: Để lắp vòng bi hoặc bánh răng.
- Tiện rãnh mặt đầu: Để tạo rãnh ren hoặc lắp ghép chi tiết.
- Tiện rãnh chống mòn: Ứng dụng trong ngành hàng không, ô tô, chế tạo máy.
5. Cách chọn dao tiện rãnh phù hợp
Khi lựa chọn dao tiện rãnh, bạn cần xem xét các yếu tố sau:
- Vật liệu gia công: Nếu tiện thép cứng, nên chọn dao có lớp phủ TiAlN hoặc CBN; nếu tiện nhôm hoặc đồng, có thể dùng dao TiN hoặc không phủ.
- Độ rộng rãnh: Lựa chọn mảnh dao có kích thước phù hợp với độ rộng rãnh cần tiện.
- Chiều sâu rãnh: Chọn loại dao có thân đủ cứng để đảm bảo gia công không bị rung.
- Hệ thống làm mát: Nếu gia công liên tục, nên chọn dao có lỗ nước làm mát để kéo dài tuổi thọ dao.
Tham khảo: Dao tiện vai phải
6. Lưu ý giúp sử dụng dao tiện rãnh hiệu quả
- Chọn tốc độ cắt phù hợp để tránh làm nóng dao quá mức.
- Kiểm tra gá kẹp dao chắc chắn để giảm rung lắc khi gia công.
- Dùng dung dịch làm mát để tăng tuổi thọ dao và giảm mài mòn.
- Theo dõi hao mòn dao và thay thế kịp thời để đảm bảo chất lượng bề mặt gia công.
- Điều chỉnh bước tiến dao hợp lý để tránh bị gãy mảnh dao khi gia công rãnh sâu.
Dao tiện rãnh là một công cụ không thể thiếu trong gia công cơ khí chính xác, giúp tạo ra các rãnh với độ chính xác cao trên nhiều loại chi tiết.
Với bài viết của DN Solutions trên đây, chúc bạn lựa chọn được dao tiện rãnh đúng loại, thông số kỹ thuật phù hợp giúp nâng cao năng suất và đảm bảo chất lượng sản phẩm.
